| Notes |
['[p.227]\n"Benijd en Beklaagd, door Mevrouw van Westhreene.\nHaarlem, W. O. de Graaff, 1879.\n\nAndré, door Ed. Swarth. Arnhem, J. Minkman, 1879.\nEen Verhaal zonder titel, door W. E. van Groenendael.\nUtrecht, J. L. Beijers, 1879.\n\nSalvalore Farina. Eer hij geboren werd. — De drie\nMinnen. — Verborgen Goud. — Schetsen en Verhalen\'\nAmsterdam, IJ Rogge, 1879.\n\nDaphne, door Mrs. Edwardes. Amsterdam, P. N. van\nKampen en Zoon, 1879.\n\nIn Vuur en Stormwind, door W. N. Wolterink.\nDordrecht, J. P. Revers, 1879.\n\nToen ik voor eenigen tijd in een onzer beste maandschriften het\nartikel las waarin een dame het Kamerlid van Houten half vergoodt\nwegens zijn krachtig optreden voor de rechten der vrouw, heb ik,\nten spijt van alle mogelijke moeite, volstrekt niet kunnen vinden\nwat zij eigenlijk verlangde dat gedaan of veranderd moest worden\ntot verbetering van het bestaande. Duizende woorden heb ik genoten\nmaar vruchteloos bleef ik zoeken naar het eigenlijke doel van\ndat schrijven. Toch geloof ik niet dat de wensch overdreven is\nwanneer een lezer vraagt, waarom datgene wat hij voor zich heeft,\ngeschreven werd.\nVerlangt de schrijfster dat de wetgeving gewijzigd worde en\nmannen en vrouwen voortaan gelijke rechten en verplichtingen zullen\nhebben? Moet de gehuwde vrouw haar eigen vermogen zelf beheeren,\nmaar de man dan ook niet langer aansprakelijk zijn voor\nhare uitgaven? \'k Heb er vrede mede, maar vrees alleen dat het\nuitpluizen van \'tgeen voor rekening van den een of de ander\nkomen moet allicht tot tooneelen aanleiding geven zal die de\nmannen nog meer huiverig zal maken om te trouwen, dan zij dat\nnu reeds zijn door het opschroeven der wijze van leven in alle\nstanden. Of daardoor de zedelijkheid bevorderd zal worden, betwijfel\nik evenzeer, terwijl \'t stellig evenmin natuurlijk als wenschelijk is\ndat zoo vele vrouwen door het ongehuwde leven niet weten wat te\ndoen, \'t zij om een bestaan te vinden \'t zij om zich nuttig bezig te\nhouden. Zien de vrouwen er veel heil in het stemrecht te ver-\n1 5 *\n[p.228]\nkrijgen, waaraan zoovele mannen blijkbaar geen groote beteekenis\nhechten, maar zullen zij dan ook de lasten dragen van de militie\nen de schutterij, en de gehuwden onder haar den vrijdom verliezen\ndien de fiscus haar thans toestaat? Zullen zij wel gelijke aanspraak\nmogen maken bij vacaturen aan post en telegraaf en spoorwegwezen,\nmaar niet belast worden met nacht-, loop- en reisdiensten?\nIk vraag dat alles maar, omdat zooveel geklaagd en zoo weinig\nduidelijk verklaard wordt, wat men eigenlijk wil. Academische\ngraden kunnen de vrouwen nu krijgen, en toch niet dan bij hoogst\nzeldzame uitzondering maken zij van die gelegenheid gebruik, hoe\ngroot de onbillijkheid ook werd uitgemeten toen die bevoegdheid niet\nverleend werd. De kunstacademie staat reeds sinds lang voor haar\nopen, maar alweer is het aantal al zeer beperkt van de vrouwen die\ner zich oefenen voor een levensonderhoud. Elk handelsbedrijf en\nelke winkelnering kunnen zij vrijelijk oefenen. Maar toch blijven\ngebaarde mannen voortdurend damesstoffen en tulles en kanten enz.\nplooien en schikken om aan de koopgrage juifers te laten zien, hoe\nkeurig dit kwastje of strikje haar staan zou mits zij \'t zoo of zoo\nwisten te dragen! ! !\nWat wil men toch ?\nMocht \'t ons mannen echter eens voor een enkel oogenblik vergund\nworden te zeggen wat wij in deze quaestie verlangen, clan zou stellig\nuil den mond van allen deze wensch gehoord worden: dat wij bevrijd\nmochten blijven van die halfheden — onduldbaar op elk gebied —\nhalf vrouw en half man, evenmin krachtig als zacht, maar een\nmengelmoes van \'t een en \'t ander wat een ieder tegenstaat, omdat\n\'t niemand geheel kan voldoen. Want het onvertogen woord in den\nmond der vrouw kwetst oneindig meer, dan de ruwe vloek vau de\nlippen van den onguren gast.\nAlles wat de vrouw spreekt en doet blijve rein, \'t getuige van\neen angstvallige gehechtheid aan zedigheid en van een ware huivering\nvoor alles wat onedel is en laag. Wij mannen stellen de vrouw\nte hoog, dan dat wij haar kunnen zien afdalen tot datgene wat bij\nhet ruwere geslacht wel is af te keuren maar toch nog eenigszins te\nverklaren uit zijn omgeving, zonder inderdaad beleedigd te worden\nin ons gevoel. Wat wij van den man aan onbehoorlijks dulden,\nis ons ondragelijk bij de vrouw.\nZóó sterk spreek ik mijne overtuiging uit, omdat ik mijn leeddigital\n[p.229]\nwezen wenscli te wettigen over het onderwerp hetwelk eene zoo\nbegaafde schrijfster als Mevrouw van Westhreene, gekozen heeft voor\nhaar laatsten roman. In Benijd en Beklaagd is een echtbreuk de\nspil waarom het geheele verhaal draait. Nu zal ik niet eens lang\nspreken over het afgezaagde en versletene van dat onderwerp voor\neen roman, al mocht men vertrouwen dat onze auteurs eindelijk\neens iets nieuwere en frisschers zouden vinden; maar ik wil vooral\ngevraagd hebben of \'t eiken lezer niet pijnlijk moet aandoen, bladzijde\naan bladzijde bezig gehouden te worden met datgene wat men ten\nonzent gelukkig toch nog zoowel een maatschappelijk als een zedelijk\nkwaad noemt ? Hoe wordt de verbeelding van den lezer verontreinigd,\nwanneer hij in een boek al dadelijk den toeleg der eene\nvriendin ontdekt om meester te worden van den man der andere,\nen hoe hinderlijk moet \'t der vrouw van. smaak en gevoel zijn zulk\neen lectuur voort te zetteu onder het oog van mannen.\nIk spreek dit oordeel vrij uit, omdat de schrijfster in de Oudvelders\nbewezen heeft fantasie genoeg te bezitten om in ons rijke menschenleven\nflinker en beter grepen te doen, en dat dus zij vooral zich\nniet behoeft te vergenoegen met onderwerpen door de buitenlandsche\npers al zóó afgezaagd, dat men daar haast geen verhaal zonder\nechtbreuk meer mogelijk acht. Te aardig zijn ook hare andere personen\ngeteekend en te goed gedacht, dan dat zij armoede van verbeelding\nkan pleiten als verzachtende omstandigheden. En ik herhaal\n\'t, dubbel hinderlijk is de behandeling van zulk een onderwerp,\ndoor een vrouw van beschaving en talent.\nDat de heer Swarth in zijn André tot het gebruik van dergelijke\nmaatschappelijke feiten vervalt als intrigue van zijn verhaal is veel\nverklaarbaarder, want te vergeefs zoekt gij in dien geheelen roman\nnaar een enkel karakter wat u aantrekt, terwijl er in Benijd en\nBeklaagd vele zijn die ge "beklaagt", in zulk een omgeving gebracht\nte zijn. Daarenboven wil de heer Swarth blijkbaar de loef afsteken\naan alle mogelijke binnen- en buitenlandsche leveranciers\nvan sensational romans. Want niet op de karakters, zelfs niet op\nnobele gedachten, niet eens op een aangenamen vorm en een bevalligen\nstijl legt hij zich toe, maar uitsluitend op verrassingen en\nverbazende ontknoopingen. Wat vindt men niet al in dit boek, of\nliever, wat ijselijks zoekt men er te vergeefs? Een dienstmeisje dat\nverleid wórdt, en nog wel een jodinnetje door een Christen, een\n[p.230]\ngetrouwde dame die met een heer op den loop gaat, een diefstal,\nvervolgens een moord, en eindelijk, opdat er toch niets aan de menu\nontbreke, tot een zelfmoord toe. En dat alles gaat zoo geleidelijk\nen wordt zoo gezellig verteld, dat niemand er slapelooze nachten van\nkrijgen zal, ook omdat bijna alles verwonderlijk natuurlijk loopt,\n\'t Is wel een soort van verhalen waaraan wij sedert Christemeyer\nen Michiel Adriaan zaliger wat ontwend zijn, maar die moderne\nsmidsjongen, waarvan Van Maurik Jr. ons vertelt, zou toch wat in\nzijn schik zijn als iemand dezen roman voor het tooneel bewerkte\ndat hij en zijne karnuiten zoo gretig bezoeken. Gevangen nemen\nen moorden en stelen en ontvluchten uit de handen der polioie,\nzou in zoo\'n kroegtheater een heerlijk effekt doen.\nOf zulke boeken echter een aanwinst zijn voor onze letterkunde,\ndaaraan waag ik \'t te twijfelen. En toch, hoe gemakkelijk schrijft\nen groepeert ook deze novellist, en hoeveel goeds zou hij kunnen\nleveren, indien hij een andere richting volgde.\nWant van hem te zeggen wat van den nieuwen schrijver, den heer\nvan Groenendaal, gezegd moet worden, dat hij alleen meer oefening\nnoodig heeft om inderdaad iets voortreffelijks te leveren, gaat niet\naan, getuige menig vroeger werk van den heer Swarth. Het verhaal\nzonder titel, zoo als dit boek heet, — eigenlijk de meest opzienwekkende\ntitel mogelijk — moge nog wat los in elkander zitten,\nen onwaarschijnlijkheden er nog gedurig onmisbaar in zijn om de\nintrigue voort te helpen en den knoop ten slotte te ontwarren, toch\nzijn de tafereelen welke wij telkens ontmoeten zoo goed gedacht en\neven vernuftig gekozen als bekwaam uitgewerkt, dat inderdaad een\ngoed schrijver in hem gewacht mag worden. Om het vele fraaie\nin de details let men niet op het gezochte dat in allerlei dialecten\nen spreekwijzen nog hinderlijk is, want in een volgend werk zullen\ndie zwakke krukken wel weggeworpen worden door den schrijver.\nOf zijn naam echter de ware dan wel een verdichte is, daarvan\nweet ik niets af. De dames-schrijfsters hebben ons zoo gewend\naan het gebruik van eens anders naam, dat er thans een volkomen\nverwarring te dezer zake heerscht.\nDat men door het eenvoudig weergeven van eenvoudige toestanden\neen groot aantal lezers winnen kan bewijst een Earina\novertuigend. Met ik zal hier weer als zijn lofredenaar behoeven op\nte treden, en zou dat ook thans ongaarne op nieuw doen, nu hij\n[p.231]\nwel wat te veel schrijft en daardoor niet alles meer dien stempel\nvan zorgvuldige bewerking draagt waardoor zijne eerste romans wel\ndegelijk uitmuntten. Maar nu mejufvrouw van Deventer en Dr.\nEpkema zijn: Eer hij gebaren werd en De Drie Minnen en zijn\nVerborgen Goud en die aardige Schetsen en Verhalen in zulk goed\nen vloeiend Nederlandsen hebben weergegeven, wat bij den gemeenzamen\ntoon van dezen schrijver lang geen gemakkelijk werk is, en\nde uitgever evenzeer buitengemeen zorg gedragen heeft voor den vorm\nwaarin die boeken verschenen zijn, zou \'t zelfs onbillijk wezen indien\nik ze niet aanbeval aan hen die met ingenomenheid de vorige boeken\nontvangen hebben van een schrijver, wiens kring van lezers in\nItalië en Duitschland steeds grooter wordt.\nMaar als ik den heer Rogge een woordje van lof doe toekomen\nvoor zijne uitgaven, dan waarlijk verdient de heer Beyers dat evenzeer.\nWant het boekje van Groenendael is al zeer fraai, met dien\nHinken druk op dat degelijk papier.\nWat Black in zijn Prinses of Thule zoo gelukkig voor het Noorden\nheeft weten te schilderen, het natuurkind in opleiding en vormen\nen gedachten, maar de vrouw wier hart door dien eenvoud\nzoo rein en onbesmet gebleven is dat de man van beschaving en\nwaren adel in haar zijn ideaal ontmoet, dat heeft Mevrouw Edwardes\nvoor zuidelijk Engeland in haar Daphne geteekend. Aardig opgevat\nen los en bevallig weergegeven. Zij gaat echter verder dan Black,\nwant ook de basbleu laat zij tegenover haar natuurkind staan. Niet\nde begaafde en geniale vrouw, die als een Hanna Moore en anderen,\necht vrouwelijk blijft in spreken en handelen en opvattingen en\nwenschen, maar de vrouw van geleerdheid. "De hedendaagsche\n"basbleu neemt weinig aan wat niet tastbaar of zichtbaar is," zegt\nzij. En dan verhaalt zij van zusjes die tusschen de veertien en\nvijftien zijn, en die redeneeren over "zenuwkanalen en knoopen en\n"bloedvaten; die niet uit haar kleeren groeien, maar differenteeren,\n"die alles weten van de zwaartekracht en het polaarlicht en zon-\n"nenstelsel; en die een heer noemen: een concreet van accidenten,\n"inhaerent aan een stof, een illusoir complex, samengesteld uit een\n"toestand van groepen"!\nMaar niet dan bij groote uitzondering vindt ge spotternij van\ndien aard in dit boekje. Over \'t geheel munt het uit-door een inderdaad\nidyllisch karakter, schetsachtig eer dan uitgewerkt, maar\n[p.232]\nallerbevalligst van vorm en al zeer goed vertaald, \'t Is inderdaad\neen aanwinst voor ons lezend publiek.\nToch is \'t, na al die gemaakte personen en toestanden en al\ndie verliefde jonge jufvrouwen en ontrouwe echtgenooten plus een\naantal doortrapte booswichten in zwarten rok en witten das, werkelijk\neen verademing, eindelijk weer eens onder menschen te leven van\nvleesch en bloed en vol van de edelste gevoelens en hartstochten,\nzij \'t dan ook in ruwheid geuit en door onmenschelijkheid maar al\nte veel ontsierd. Ik bedoel de lezing van de verhalen van den heer\nWolterink, alle uit de eerste tijden van onzen strijd tegen Spanje.\nLaat opkomen wie wil, tegen historische romans; maar niemand\nzal durven ontkennen, dat zulke herinneringen aan de heldendaden\nvan eenvoudige burgers als onze voorvaders waren, uitnemend geschikt\nzijn voor een geslacht als het levende, dat door weelde en\ngemak verwend is en hier en daar reeds woorden laat hooren die\neer zouden doen denken aan de verkiezing van een schandelijke\nmaar vredige overgaaf boven een eervollen maar wanhopigen strijd,\nwaar \'t de handhaving onzer nationaliteit geldt! Ik durf dit boek\nmet volle vertrouwen onder de aandacht brengen van allen die nog\nniet zoo laag gedaald zijn, dat zij het behoud van hun goed stellen\nboven het behoud van hun land en van hun nationaliteit en hun\nonafhankelijkheid. Dat mogen geheel andere tijden geweest zijn\ndan de tegenwoordige, en geheel andere en viel bescheidener middelen\ntoen toereikend voor het verkrijgen van de groote zegepralen\ndie wij destijds behaalden, maar waarlijk ook geheel andere mannen\nleefden toen in het ook nog niet zoo rijke land als thans. Zij waren\nde kinderen van hun tijd even als wij dat zijn van den onzen, ik\ngeef \'t toe, mits men mij ook maar toegeve dat het oude volk ook\nweer in het tegenwoordige herleven zou, zoodra ook thans geheel\nandere tijden weer die geheel andere mannen eisohen zouden. Laat\nons aan dat denkbeeld vasthouden!\nWij kunnen die opfrissching van oude herinneringen uitnemend\ngebruiken in deze dagen, en wanneer de heer Wolterink een woord\nvan dank van velen ontvangt die zijne flink weergegeven verhalen\nmet zekere nationale zelfvoldoening lezen, dan voeg ik er het woord\nbij, dat hij een goed werk verrichtte op een uitnemend daarvoor\ngekozen oogenblik.\nM."\n\n(credits:De Digitale Gids, www.arik.nl (non-OCRed scans of original pages))']
|