| Notes |
['Herdrukt in Lit.Fant. en Kritieken XVI 97-106 (Praamstra GV 424).\n\ncf Praamstra, GV 212, alwaar vergelijking tussen deze recensie en die van Limburg Brouwer\'s Akbar: dan "blijft er van de op het eerste gezicht zo gunstige recensie van Wanda praktisch niets over."\n\n"Naauwlijks heeft de eene nederlandsche dame ons met zachten dwang genoodzaakt van haar jongste pennevrucht kennis te nemen, of eene andere vraagt gehoor.\n\nDitmaal echter is de aanklopster geen nieuwelinge. Francisca Gallé is eene betrekkelijk vruchtbare schrijfster en, hoewel nog jong, eene oude kennis van het publiek. Ook zij is, na enkele proeven op kleiner schaal, begonnen met een of twee groote boeken te schrijven waarvan slechts een paar hoofdstukken blijvende waarde bezaten, - en konden bezitten, - omdat het onderwerp de krachten eener jonge vrouw, hoe begaafd en eerzuchtig ook, te boven ging. Buitendien had zij te worstelen met eene wilde, grillige, bovenaardsche, heksachtige fantasie. Dit gebrek is zij te boven gekomen; de teugellooze van voorheen is eene meer volgzame dienares geworden. Met loffelijken moed heeft jufvrouw Gallé haar stijl onder handen genomen. Voor het eigenwillig idioom van voorheen kwam eene schrijfwijze in de plaats, die gelegenheid aanbiedt om naar de fraaije methode van Van der Palm het gewone op eene ongewone wijze uit te drukken. Nog meer: zij heeft door de keus eener voor haar nieuwe stof, zich losgemaakt van het te subjektieve in hare vroegere werken. Historische studien hebben haar ditmaal den achtergrond geleverd voor het in beeld brengen van geliefde droomen. Zij is zichzelve gebleven, dweepend als van ouds met een ideaal van vrouwelijke goedheid en bezieling; maar tegelijk is zij veranderd. Haar talent is eene nieuwe, eene hoogere orde ingetreden.\n\nII\nDie orde is dezelfde waartoe ook Limburg Brouwer\'s gunstig ontvangen Akbar behoort. Jufvrouw Gallé is eene minder felle vijandin van het christendom; zij theologiseert niet zoo druk; zij stelt het eene systeem niet zoo scherp tegen het andere over; zij konkludeert anders, of niet. Maar in het algemeen gesproken is de overeenkomst tusschen beide geschriften treffend en een teeken des tijds.\n[...]\nIn één woord, u overvalt onder het lezen van jufvrouw Gallé\'s roman dezelfde soort van gewaarwording, als wanneer gij in een verloren oogenblik MacPherson\'s gezangen van Ossian weder voor den dag haalt. \n[...]\nWie de franko-saksische nevelen, waarin de vertelling van jufvrouw Gallé gehuld ligt, verdreven wenscht te zien, moet Wanda lezen met het 2de deel van Hofdijk\'s Voorgeslacht naast zich. De platen van het eene boek vormen eene ongezochte illustratie, en eene fraaije illustratie, van het andere.\n[...]\nStaat het een recensent vrij, van zijne persoonlijke indrukken te gewagen, dan kom ik er rond voor uit, weinig smaak te vinden zoowel in Wanda als in Akbar. Eene echte kronijk, hoe dor ook, trekt mij meer aan dan de meeste historische romans of novellen; en tenzij men het in dit genre tot de hoogte van Thackeray brenge, die de kronijken zelf met een nieuw leven bezielt, en als in Esmond, in de Virginians, in Duval, den historischen roman tot een anderen vorm van geschiedschrijver verheft, zie ik niet in hoe het mogelijk zij de historische en tegelijk de poëtische waarheid op die wijze tot haar regt te laten komen.\n[...]\nDe lezer zal van oordeel zijn dat mijne bewondering voor dezen kleinen roman, - eigenlijk niet meer dan eene groote vertelling, - uitermate objektief, om niet te zeggen sterk platonisch klinkt. Zij is daarom niet minder welgemeend.\n\nEr wordt dichterlijk talent, er wordt liefde en eerbied voor de kunst vereischt, om zulk een verhaal te scheppen en uit te werken. Tegenover die wezenlijke verdienste treedt veel van het andere in de schaduw; het eerst van al de vraag, in hoe ver wij hier met een frisch boek te doen hebben.\n[...]\nHiermede is het doode punt aangewezen hetwelk een talent als dat van Francisca Gallé noodzakelijk te boven moet komen, zal het eenmaal den rang, waarnaar het streeft, metterdaad veroveren."\n\nstandardizingsept12AsK\nJudgment/evaluation :\n-\tPositive about author: "Haar talent is eene nieuwe, eene hoogere orde ingetreden." \n-\tPostive about work: "Er wordt dichterlijk talent, er wordt liefde en eerbied voor de kunst vereischt, om zulk een verhaal te scheppen en uit te werken."\n-\tNegative about author: " Zij is zichzelve gebleven, dweepend als van ouds met een ideaal van vrouwelijke goedheid en bezieling; maar tegelijk is zij veranderd."\n-\tNegative about work: "Tegenover die wezenlijke verdienste treedt veel van het andere in de schaduw; het eerst van al de vraag, in hoe ver wij hier met een frisch boek te doen hebben."\n-\t"... BUT ...": see above\n\nTaking the author seriously :\n-\tReference to reputation acquired: "Francisca Gallé is eene betrekkelijk vruchtbare schrijfster en, hoewel nog jong, eene oude kennis van het publiek."\n\nProviding anecdotes about her :\n-\tEarly talents as a writer: "Dit gebrek is zij te boven gekomen; de teugellooze van voorheen is eene meer volgzame dienares geworden. Met loffelijken moed heeft jufvrouw Gallé haar stijl onder handen genomen. [...] Hiermede is het doode punt aangewezen hetwelk een talent als dat van Francisca Gallé noodzakelijk te boven moet komen, zal het eenmaal den rang, waarnaar het streeft, metterdaad veroveren."\n\nComparisons to/mentions of male authors : \n-\tIn negative sense (for this author : "Die orde is dezelfde waartoe ook Limburg Brouwer\'s gunstig ontvangen Akbar behoort. [...] [na vergelijking] blijft er van de op het eerste gezicht zo gunstige recensie van Wanda praktisch niets over." Also Thackeray, Esmond, Duval, MacPherson\n-\tIn negative sense (for both): "Staat het een recensent vrij, van zijne persoonlijke indrukken te gewagen, dan kom ik er rond voor uit, weinig smaak te vinden zoowel in Wanda als in Akbar."\n\nGender: \n-\tCorresponds to female norms (neg.): "Zij is zichzelve gebleven, dweepend als van ouds met een ideaal van vrouwelijke goedheid en bezieling"\n\n[p. 98] (JW)\nzij heeft door de keus eener voor haar nieuwe stof, zich losgemaakt van het te subjektieve in hare vroegere werken [*G8] Zij is zichzelve gebleven, dweepend als van ouds met een ideaal van vrouwelijke goedheid en bezieling; maar tegelijk is zij veranderd. Haar talent is eene nieuwe, eene hoogere orde ingetreden. [*J5]\n\nDekoratien, kostumen, de geheele mise-en-scène, vertoont een historisch karakter. Wat de archeologie kon bijdragen om het kader van den roman te verlevendigen, is onbekrompen aangebragt. [*K8]\n\nGelijk Limburg Brouwer den persoon en den tijd van Akbar, ik zeg niet misbruikt, maar gebruikt heeft om ons met zijne theologische begrippen bekend te maken, evenzoo gebruikt of misbruikt Francisca Gallé den strijd van Karel den Groote tegen de saksische heidenen om op dien achtergrond eene groep denkbeeldige vrouwe-typen te borduren. [*G8-]\n\nNieuw en frisch is in Wanda alleen de opvatting van het tijdperk [*C14]\nDe karakters daarentegen geven meermalen den indruk, alsof onder de huisgoden der schrijfster eene eereplaats aan Klopstock was ingeruimd. [*F14-]\n\nhet kleine tafereel is ook uitmuntend van teekening [*A5]\n\nOm ons de overtuiging te schenken dat haar Wanda werkelijk, als een Orfeus in vrouwegestalte, de gemoederen door haar spel en gezang wist te beheerschen, had jufvrouw Gallé de hoofdgedachte van Wanda\'s inwendig leven in enkele melodieuse strofen moeten zamenvatten, bestemd populair en, wie weet? door de toonkunst opgevangen en op maat gezet te worden. Niet alleen heeft zij dit niet gedaan, maar hetgeen haar roman ons in zake van dichtproeven aanbiedt, verheft zich niet boven het middelmatige. In haar proza is klank; hare verzen zijn voor het meerendeel mat en dof. [*A4-]\n\nNiet alleen heeft zij dit niet gedaan, maar hetgeen haar roman ons in zake van dichtproeven aanbiedt, verheft zich niet boven het middelmatige. [*K5-]\nNiets van hetgeen de schrijfster uit het repertoire van Wanda\'s vader, den skald en koning Gontran, mededeelt, strekt om de tooverkracht van Wanda\'s harp waarschijnlijk te maken. [*H8]\n\nVergeleken met Limburg Brouwer (JW)\nCBH']
|