| Notes |
['HOoms (codes) XEX 614; XOX 614\n\nJournalist signs with: M.\n\n[p.613]\n“Een Koningin zonder Kroon. Historische roman van\nCatharina F. van Rees (Celestine). \'s Gravenhage, Joh.\nIJkema. 1873.\n\nDe Spaansche Broeders. Een verhaal uit de zestiende\neeuw. Uitgegeven door het Evangelisch Verbond Amsterdam, \nH. de Hoogh en Co. 1878.\n\nAlweer twee historische romans, alweer dus een gewaagde, of,\nvolgens sommigen, hopelooze poging om helden der verbeelding zoo\njuist te voegen in het afgerond geschiedverhaal, dat zij er niet alleen\neen deel van schijnen uit te maken, maar dat men na de lectuur\nhet fictieve van hun bestaan bijna onbestaanbaar acht met\nde waarheidsliefde der toch meest betrouwbare schrijvers over het gekozen\ntijdvak. Welk een grondige kennis van den tijd waarin men\nzijne personen laat optreden behoort er niet toe, om hen in gevoelens\nen ontwikkeling zoo volkomen te doen overeenstemmen met\nden gang der denkbeelden van die dagen, dat niet, zoo als maar al\nte dikwijls gebeurt, de ridder uit de middeleeuwen of de ketter\nuit de tijden der inquisitie spreken en handelen, als zaten zij in\neen sneltrein of hadden zij juist een telegram ontvangen. Dan het\nbewaren van den localen t i n t , . . . . maar er is reeds genoeg geschreven\nover de moeielijkheid om een goeden historischen roman\nte leveren, en daarenboven, de beide hierboven genoemde boeken\nzijn feiten, ze liggen in hun inderdaad aangenaam uiterlijk, reeds\nvoor mij. Een woord dus over hun inhoud.\nAllereerst moet ik Celestine mijne hulde "toebrengen, dat zij, na\nde ongunstige recensie ia dit tijdschrift over haar vroeger werk,\nniet het voorbeeld van hare toenmalige lotgenoote gevolgd heeft en\nook, onder luide jammerklachten daarover, met verbittering "de ver-\n"senen tegen de prikkels heeft geslagen," maar dat zij nu integendeel\nde klip vermeden heeft, waarop zij toen schipbreuk leed. Immers\nhier geene grove historische onmogelijkheden, maar integendeel tal\nvan bewijzen dat zij menig, zelfs niet algemeen bekend schrijver geraadpleegd\nheeft, alvorens de taak te ondernemen. Het lot der zoo\nschoone en begaafde maar ongelukkige echtgenoot van George I\nvan Engeland, van welke die losbandige vorst zich kerkelijk liet\n\n614 BIBLIOGEAPHISCH ALBUM.\nscheiden, en die haar leven geëindigd heeft na een twee en dertigjarige\ngevangenschap op het slot Ahlen , maakt het onderwerp uit\nvan dezen roman. Sophia Dorothea is hier geheel voorgesteld als\nde ten onrechte beschuldigde vrouw, al wordt hare liefde niet verbloemd\nvoor den betooverenden Philip von Königsmarck die om\nharentwil laaghartig vermoord werd. Juist daardoor boezemt haar\nlot den lezer te meer medelijden in, en wordt de sympathie gewonnen\nvoor de pogingen om de gebannen koningin te redden uit\nde klauwen van de gravin von Platen vooral, die \'t nooit verkroppen\nkon dat von Königsmarck zich uit hare armen losmaakte\nen met Sophia Dorothea wilde vluchten. — Aan deze voor een roman\nzoo dankbare stof is in vele opzichten recht wedervaren. De\nmeeste der hoofdpersonen zijn met warmte en gloed geteekend en\nverschillende tooneelen zoo levendig voorgesteld, dat men soms een\ndrama meent te lezen of waant alles te hooren en te zien, wat toch\nmaar op het levenlooze papier en met zwijgende letteren voor ons\nstaat XEX. Dat is inderdaad een groote verdienste van deze schrijfster,\nen juist omdat ik die helder wensch te doen uitkomen waag ik \'t\nte meer haar op een gebrek te wijzen, dat werkelijk afbreuk doet\naan het vele goede waardoor haar werk zich onderscheidt. Ik wil\nhaar wijzen op die gejaagdheid, op die haast, op die zenuwachtigheid\nzou ik bijna zeggen, waarmede zij de feiten zoowel als de personen\nheeft geteekend en die maar al te dikwijls tot de handelingen, ja zelfs\ntot de gedachten toe van allen die zij laat optreden, overslaat. Gedurig\noverdrijving, gedurig uitersten, die aan den indruk van daad en\ndenkbeeld zulk een afbreuk doen XOX. Zelfs de eenvoudigste handelingen\nen woorden zijn opgeschroefd. Het bekend verwijt aan Macaulay\ngedaan, nooit simple things simply te kunnen zeggen, komt\nook hier dadelijk voor den geest. Telkens weer wordt een eenvoudige\nontmoeting van personen een strijd, en die personen zijn of engelen\nof duivelen. Zij schelden en vliegen en razen en vechten en\nmoorden soms als bezetenen, totdat op \'t laatst zelfs een jongen,\ndie de ongelukkige gevangene bevrijden wil, zoo snel en behendig\nlangs de takken van de boomen klautert, dat men eindelijk, ten\nspijt van al het ernstige van het verhaal, toch onwillekeurig lachen\nmoet over die overdrijving en aan een aap gaat denken, of welaan\neen van die ; olijfkleurige mannen met vuurspuwende oogen welke\nspringen en klimmen zoo als geen viervoetig dier \'t wagen zou,\n\nBIBLIOGRAPHISCH ALBUM. 615\nen waarin een Aimard zijn kracht moet zoeken. Hoe zou het boek\ngewonnen hebben indien de schrijfster wat minder in die nitersten\nvervallen ware, en zich wat meer tijd gegund had om hare beelden\nen gedachten uit te werken. Zij vermoeit nu den lezer, en ontneemt\ndoor dat gejaagde in voorstelling en gezegde zelfs aan die\ntafereelen welke uitnemend gelukt mogen heeten, de zoo welverdiende\nwaardeering. En dat betreur ik. Ik hoop maar dat vele lezers over\nhet juiste mijner bewering zullen kunnen oordeelen.\nScherper contrast in inhoud en bewerking is wel moeielijk te\ndenken, dan tusschen de beide hierboven genoemde boeken bestaat.\nImmers wat het een aan zachtheid en kalmte mist, dat mist het\nander aan kracht en gloed, \'t Is ook een roman, maar de intrigue\nis zoo onbeduidend en onwaarschijnlijk tevens, dat die nauwelijks\nopgemerkt wordt zelfs. Het onderwerp is: de martelingen die de\nSpaansche protestanten ondervonden in de onmenschelijke handen\nder inquisitie, maar blijkbaar is het doel, de kracht van het protestantsch\ngeloof te doen uitkomen tegenover de onverdraagzaamheid\nvan anderen. Dit boek is echter weer een zoo sterk sprekend\nproduct van die Engelsche methodisterij, welke aan onze literatuur\nal reeds te veel bijdragen geleverd heeft, dan dat ik het zou mogen\naanbevelen. Immers juist onder die partij ontmoet men er\nmaar te velen, wier karakter evenzeer het type is van hooghartige\nonverdraagzaamheid, terwijl de meesterlijke wijze waarop zij geld\nen aanzien weten te winnen toont, dat zij toch wel degelijk in de\npraktijk het geheim hebben ontdekt om nog meer dan twee heeren\nzelfs, te dienen. De mannen, die in de dagen der gruwelijke geloofsvervolgingen\ngoed en bloed veil hadden voor hun overtuiging,\nmoeten van een gansch ander kaliber geweest zijn dan de ziekelijke\npiëtisten onzer dagen, die zich nu in hun glorie koesteren,\n\'t Is gemakkelijk, om zich in allerlei dweperijen te verkneukelen,\nwanneer men onder eene liberale regeering verzekerd is van volkomen\nvrijheid voor elke geloofsovertuiging en, omringd van de aanzienlijksten\nin den lande, daarenboven door het bezit eener weivoorziene\nbrandkast zeker kan zijn ook in de verre toekomst nog\nover alle geneugten en geriefelijkhedeh des levens te kunnen beschikken.\nMaar dan juist is \'t ook zeer moeielijk zelfs om zich als te\nvereenzelvigen met die onbaatzuchtige en onversaagde mannen welke\nin de dagen der gevloekte inquisitie de slachtoffers waren van\n\n616 BIBLIOGRAFHISOH ALBLM.\nheerschzuchtige en dwepende beulen. De eerbied en het ontzag\nvoor die mannen, aan wier vastheid en kloekheid en ernst wij onze\ngodsdienstige zoowel als onze staatkundige vrijheid te danken hebben,\nze verplicht ons op te komen tegen elke voorstelling, waardoor ook\nzij als ziekelijke femelaars voor ons zouden staan. En daarom hindert\nmij dit boek. — Evenwel twijfel ik er aan of zelfs zij, die met\nde ziekelijke opvatting dezer ernstige zaak ingenomen zijn, dit werkje\ngezet en tot den einde toe zullen kunnen lezen. Ik althans zou\nhet geduld van zoo iemand bewonderen, niet benijden echter.”\n\n(credits:De Digitale Gids, www.arik.nl (non-OCRed scans of original pages))']
|